Isil Kurmus Aleksandrov

#ObjectsOfAffection

Işıl Kurmuş Aleksandrov’un Goethe-Institut Ankara’da sergilenen, mekâna özgü özel olarak ürettiği ‘Objects of Affection’ başlıklı yerleştirmesi, iş ve eğitim sisteminin kurallarına ve bu bağlamda bizi çevreleyen nesnelere ilişkin alışkanlıklarımıza ve bu nesnelerin üzerimizde bıraktığı izlere bir eleştiri getirerek bizleri farklı bir açıdan düşünmeye davet ediyor. Sergide yer alan işler, ilhamını sanatçının yaşamından ve bu süreçteki deneysel çalışmalarından alıyor.

Serginin yer aldığı vitrin, iş ve eğitim sistemi içerisinde bedenin yoğun bağ kurduğu nesnelere yer veriyor ve bu sistemler içerisinde yükselmeye çalıştığımız yere ilişkin sorgulamaya bir mekân oluşturuyor. İki bölüme ayrılan vitrinde; bir tarafta kuşbakışı görünüşüyle sınıfı andıran bej bez kumaş üzerinde yer alan kara tahta, kâğıt boyutunda nesneler ve dokunmatik ekranlara gönderme yapan kutucuklar, diğer tarafta siyah kumaşın önünde ağaç gövdesi, ahşap sandalye ve ofis sandalyesi silüetlerinden oluşan üst üste konularak yükselen bir totemi andıran üç boyutlu bir yapı bulunmakta. Tepeden asılan, kendini aşağı bırakan, yumuşak biçimler ve çeşitli yüzeyler izleyicide dokunma isteği uyandırmayı amaçlarken, nesnelerin vitrinin ardında oluşu onları ‘dokunulamaz’ bir konuma yerleştirerek bir algı oyunu oluşturuyor. Yastık gibi yumuşak kılıflarda izleyicinin seyrine sunulan bu nesnelere dokunulamıyor olmasının da kışkırtıcı bir yönü var.
Karşımızdaki büyük vitrin bir geçide çıkıyor. Bu geçit, kentin ana caddelerinden birini küçük bir sokakla kesiştiriyor. Işıl da geçmişte farklı kentler ve coğrafyalarda bulunmuş olup kendini bir kesişme ve geçiş noktasında konumlandırıyor. Işıl’ın yer değiştirmeleri gibi eserler de katlanıp, parçalara ayrılıp sanatçının valizine girip yolculuğa çıkmaya hazır. Katlanabilen, parça parça ayrılıp yeniden birleştirilebilen, esneyebilen, uyum sağlayan, iplik iplik dağılabilen yumuşak kılıflara bürünmüş eserlerin kalın bez kumaştan oluşması ve bunların baskıyla ve kolajla buluşması alışılmadık bir yapı oluşturuyor. Bez kumaş kılıf gibi kullanılıyor ve verilen biçimle seçilen bu yapılara yeni bir yorum getiriliyor.

Işıl, genellikle işlerinin seri üretimini yeğler ve ardından baskı işlerinin arasında seçim yapmaya yönelir, azaltarak ve çıkartarak varmak istediği noktayı deneysel yolla keşfeder. Işıl, bu çalışmalarda ve üretim sürecinde DNA kodları, biyolojik yaşam ve doğal seçilime yaptığı göndermelerle hayatta kalmanın yolu olan nesilden nesile aktarım sürecini de ele alır. Yaptığı seri üretimde, süreçte oluşan kumaş-baskı kusurlarını kabullenici bakış açısıyla doğanın kusursuz olmayan döngüsüne bir gönderme yapmakta. Işıl, nesnelere duyduğumuz alışkanlığı ve sistemlerin dayandırdığı iş ve eğitim modellerini sorgularken adeta bir oyun gibi sunduğu işini yeni bir bakış açısıyla yani bir ‘dil’, ‘bir sözlük’ benimseme arayışına davet eder izleyicileri. Bu arayış kökünü doğaya dayandıran, doğaya yakın bir ‘dil’ arayışı gibidir. Ünlü düşünür Wittgenstein’ın ‘dil oyunları’ tanımında yaptığı raketle oynanan oyunlar benzetmesi gibi dil kullanımının da kuralları vardır, tıpkı çevrelendiğimiz sistemlerin kurallarının olması gibi. Bu kuralların şekillenmesi dilin farklı kullanımlarına olanak sağlayarak dilin bir hamle, bir pozisyon ile işlevini koruduğu takdirde anlamlı olmayı sürdürdüğünü belirtir. Bu düşünceden yola çıkarak dilin tasarlanması ise ancak günlük dil kullanımın sınırlarında esneklik arayışı ile mümkün olabilir. Bu bağlamda, sergilenen işlerin bütünü statik sergileme düşüncesiyle yerleştirilmiş olsa da pinpon oyunu göndermesi izleyiciye esnek bir hareket alanı sunmakta. Vitrinin sağlı sollu bir oyun alanı oluşturması, bir masa tenisi algısı da yaratıp nesneleri karşı karşıya getirerek bir gelgit alanı yaratıyor gibi. Sayıları fazlaca olan topların her iki alana düzensiz yayılması sanki kuralların dışına çıkan bir model sunuyor gibi. Kurallı oyunlar ile özgürce oynanan oyun ayrımı gibi düşünürsek Işıl’ın bir oyun alanı gibi sergilediği bu eserinde; yaratıcılığı ve düşlemeyi içinde barındıran, kurallarından kopan, özgürce oyun oynama eylemini benimseyen bir yoldan söz etmek mümkün olabilir.

Işıl, kumaşla sarıp sarmaladığı bitkilere ve uzun saatlerimizi geçirdiğimiz iş ve eğitim mekânlarında kullanılan nesnelere aynı zamanda işlevsiz bir görünüm kazandırır. Sergilenen eserlerde bu üretim sürecinin doğal olarak yarattığı fiziksel anlam ve boyuttaki esnekliğe tanık olmaktayız. Kumaş üzerine baskılar ve çizimler, kumaş üzerine dijital baskılar içeren çalışmalar izleyiciye doğaçlama ile oluşan üretim sürecinin ipuçlarını verir nitelikte. Bir yandan defter marjları sınırları hatırlatırken, çizgi ve noktaların, siyah, beyaz ve bej renklerde figüratif resimlerin defter kâğıdı boyutu yumuşak kutucuklara sığıyor olması bir esnekliğe boyut açar nitelikte. Kara tahta ya da ekranda beliren dijital baskı gezegenlerin kutucukların üzerlerinde yer alması ‘tekrar etme’, ‘kopyalama’, ‘deftere aynısını geçirme’ gibi eylemleri irdeliyor gibi. Kara tahtanın günümüzde yerini bıraktığı, tek dokunuşla yeni evrenlere açılan ekranla yine bizleri seyre davet ediyor, ama bu kez bir başka ekran olan vitrin var aramızda.

Vitrinin ardında kök salmış, büyümüş bir ağacın izleri var. Sanatçı ağacı okşayarak, saatlerce onu dinleyerek, sabırla, gövdesinin dış kabuğundaki yüzeyinin girintili çıkıntılı yollarını usulca keşfederek ve derin çatlaklara ev sahipliği yapan kabuğun dokusunu kumaşın dokusuyla buluşturarak ilmek ilmek izlerini alır. Füzen kalemler ve pastel pudralar kullanarak ağacın dokusunu kumaşa işlemesi, işin sonlanmış hali kadar sürecin kendisini de performatif bir süreçmiş gibi anlamlı hale getirir. Kesik bir ağacın üstüne yerleşen bir ahşap sandalyenin silüetini ve ardından cüssesiyle tepelerine yerleşen plastik bir ofis sandalyesinin izini görüyoruz. Bu yapı totem gibi duruşuyla, insanın bir şeyi yok edip bir yenilik arayışıyla yükselme isteğini mi canlandırıyor?
Bir ağaç gibi sağlam olmasını bekleriz yıllardır üzerine oturan bedenin ağırlığını taşıyan sandalyelerin. Bedenle yoğun bağ kuran, sağlamlığıyla övünen oysa yorgun, bitkin, kendi ağırlığını zor taşıyan ve birer insan gövdesi edasıyla sarkık konumlanan sandalyelerin biçimi üzerine iz sürülerek onların bir kılıfa dolayısıyla yeni bir nesneye dönüşümüne tanıklık ediyoruz. Günlük yaşamımızda karşılaştığımız nesnelerin izlerinin alınıp yeni kılıflarıyla dirilişi gibi, doğada sürüngenlerin deri değiştirirken dış kabuğundan kurtulmalarıyla yeni bir katmanın oluşup yeni bir bedenin doğuşuna işaret eder gibi. Doğadaki bu döngünün ve mevsim değişimindeki kuru yaprakların rengi ile sanatçının işlerinde kullandığı bez kumaştan kılıflar ve renkleri arasında bir bağ da gözlemlemek mümkün.
Işıl’ın bu çalışmasında yeni gövdelere bürünen nesnelerin yenilik arayışı bir bakıma yeni sınırlar arayışını düşündürebilir. İki bölüme ayrılan vitrinde bu sınırların esnekliği üzerine arayışını oyun alanı gibi görmeye de davet eder. Gerçek nesnelerle çevrili olduğumuz biz izleyicilere bu yumuşak görünümlü siluetleriyle nesnelerin değişebileceği ve dönüşebileceğini gösterir adeta.

Burçak Fakıoğlu Yakıcı

Wittgenstein, L. (2014). Felsefi Soruşturmalar, çev.Haluk Barışcan. İstanbul: Metis Yayınları.

Hadot. P. (2015). Wittgenstein ve dilin sınırları. çev: Murat Erşen. Ankara : Doğubatı Yayınları

La pandémie de Covid-19 a incontestablement engendré un changement de paradigme, que ce soit la remise en question des systèmes qui opèrent à l’échelle globale ou encore notre rapport à l’espace domestique et nos liens aux autres. Alors que bon nombre d’entre nous ont été ou sont contraints de se confiner et de limiter leurs interactions avec le reste du monde, la communication en ligne et l’échange de marchandises ont gagné en importance. C’est dans ce contexte que l’artiste Işıl Kurmuş Aleksandrov revisite le cahier de timbres, un objet considéré par beaucoup comme désuet mais qui néanmoins renvoie à l’intimité domestique tout autant qu’à l’échange et la communication avec autrui.
Cette œuvre s’inscrit dans la continuité du travail de l’artiste, imprégné par les souvenirs d’enfance et s’interrogeant sur la signification des objets et gestes du quotidien. Dans cette période d’incertitude où nous vivons, le geste cérémonial du collectionneur permet de momentanément contourner l’impossibilité d’avoir une vue d’ensemble en agençant des images hétéroclites mais reliées par un fil rouge. L’iconographie du timbre-poste est ici suggérée et réinterprétée : les ombres et silhouettes ne sont pas à l’honneur d’un pays spécifique, mais reflètent plutôt une culture globale en s’inspirant des images qui circulent sur internet. Quant au cahier, il est lui aussi tout juste suggéré. Surdimensionné et en étoffe, cet objet évoque d’une part les peluches réconfortantes de l’enfance et d’autre part ce qui a jadis existé mais qui n’est plus, comme les peaux d’animaux que l’on retrouve une fois leur mue accomplie. Les tissus, chers à l’artiste, servent ici tantôt de matrices, tantôt de supports et tantôt de sculptures une fois cousus. Le cahier de timbres semble ainsi subir sa métamorphose, laissant par-là place à l’incontournable incertitude de ce qui est à venir.

 
Günhan Akarçay 

Back to school

Çalışmalarını Ankara’da sürdüren, Tunus Güzel Sanatlar Okulu’nda doktora çalışmalarına devam eden, Işıl Kurmuş Aleksandrov, çok çeşitli ülkelerde yaşamış, her farklı sosyokültürel mekânda uyum sağlama sürecini derinlemesine deneyimlemiş bir sanatçı. Yaşanmışlıklar ile gündelik yaşamın esintileri, bunların bedenimiz ve zihnimizde bıraktığı izler, Işıl Kurmuş Aleksandrov’un çalışmalarının kalbini oluşturuyor. Bu coğrafi mekân değiştirmelerde toplumların, okulların ve yaşam biçimlerinin yıllar boyu bıraktığı izler ve nesneye dayalı anılar sanatçının belleğinden hareketle eserlerinde yeniden canlanıyor. Bize sıradan  görünenlerin yaşamımızdaki etkilerini mercek altına alan sanatçı, bırakılan izlerin bizlerde ne kadar yer ettiği ve yaşadığımız toplumlarda nasıl vücut bulduğunu öğrenme arayışına giriyor.  

‘Back to School’ çalışmasında; kurşun kalem, cetvel, silgi, ataç, kâğıt, defter kapağı, spiral gibi nesneler sanatçının mekân, okul ve kültür değişimlerinin bireysel deneyimlerine yansımalarını konu alıyor. Tüm okul yaşamının beraberinde getirdiği değişimleri ve nesnelerin kendisinde yarattığı izleri ortak bir deneyimde buluşturarak iletisine evrensel bir boyut kazandırıyor. Bellekte yer eden ortak nesnelerin günümüze taşınmasıyla, geçmiş, şu an ve gelecek arasında bir bağ kurulmasına yol açarken, zaman-mekân algısıyla izleyiciyi eserle bağ kurmaya  yöneltiyor. Sergide dikkati çeken eserlerden biri olan kâğıttan uçak baskısı edinilen bilgilerin uçup gitmesi ya da belleğe  mühürlenmişçesine yer etmesi bağlamında bir metafor olarak yorumlanabilir. Okula ilişkin nesnelerin ‘matris’ olarak kullanımlarında yüzeylerinde bırakılan izler ‘dokunuş’ ve ‘el’ unsurlarını gözeten bedensel bir yaklaşım içeriyor. Bu ‘matrisleri’ çift sayfalı bir defterde buluştururken özgün bir biçimde yeni teknikler deneyerek deneyselliğe vurgu yapıyor. Bir araya gelen okula ilişkin nesnelerle yaratıcı bir biçimde ‘oyun oynayan’ sanatçı, nesneleri beklenen kullanım amaçlarının dışına çıkararak çalışmasına adeta bir başkaldırı niteliği kazandırıyor. Özellikle sıradan nesnelerin alışılageldik kullanımlarından sapması ve çizgilerin karmaşası bu düşünceyi güçlendiriyor. Bu bağlamda sanatçının baskılarında kusursuzlukla ilgilenmeyişi, eserleri doğallığa ve gerçekliğe yakınlaştırıyor. Sanatçının çalışmaları farklı tekniklerin yorumlanmasıyla izleyiciye dokunsal ve duyusal bir deneyim yaşatıyor.

Burçak Fakıoğlu Yakıcı

Back to school

Le rapport au quotidien repose au centre du travail d’Işıl Kurmuş Aleksandrov. L’artiste s’interroge non seulement sur la façon dont notre système social, nos désirs et besoins définissent les objets et gestes de notre quotidien, mais aussi sur comment ce qui nous entoure au quotidien imprègne notre esprit et notre corps. En observant de plus près ce qui peut paraître anodin au premier abord, il est peut-être possible de(re-)découvrir notre propre fonctionnement, ainsi que celui des sociétés dans les quelles nous vivons. Cette approche que l’artiste adopte dans son travail est intimement liée à ses expériences plus personnelles : dès le plus jeune âge, le quotidien d’Işıl Kurmuş Aleksandrov a enduré de multiples changements, à travers les déplacements répétés et l’immersion perpétuelle dans de nouvelles cultures, langues,…et systèmes scolaires. Bien que les codes et signes qui l’entourent ont varié, certaines choses sont restées universels et immuables. Le matériel scolaire, comme les cahiers, crayons, gommes, règles etc., ainsi que les gestes qui y sont associés ont accompagné l’artiste au fil des années et des changements. Avec « Back To School », l’artiste incarne – littéralement- les empreintes laissées par ces compagnons de ses années d’enfance et d’adolescence en imprimant des gravures. Ce travail très physique détourne les objets et gestes familiers pour les intégrer dans le processus de gravure, qui lui-même est revisité. La colle se transforme en pâte prête à être retravaillée et imprimée, les empreintes de gommes et crayons deviennent des matrices, alors que les doubles pages des cahiers servent de « topos » unificateur. Les œuvres uniques qui en résultent s’éloignent de la gravure classique : elles reflètent les brouillons et ratures scolaires, et éveillent chez le spectateur / la spectatrice des impressions familières, tout en lui donnant par-là l’occasion de s’interroger sur son propre rapport au quotidien passé ou présent.

H. Günhan Akarçay